Poprzez ryzyko rynkowe rozumie się możliwość wystąpienia negatywnego wpływu na wyniki Grupy Kapitałowej wynikającego ze zmiany cen rynkowych towarów, kursów walutowych i stóp procentowych, a także ze zmiany wartości dłużnych papierów wartościowych oraz cen akcji spółek notowanych w obrocie publicznym.

W zakresie zarządzania ryzykiem rynkowym (w szczególności ryzykiem zmian cen metali i kursów walutowych) największe znaczenie oraz wpływ na wyniki Grupy Kapitałowej ma skala i profil działalności Jednostki Dominującej oraz spółek wydobywczych KGHM INTERNATIONAL LTD.

Jednostka Dominująca aktywnie zarządza ryzykiem rynkowym, podejmując działania i decyzje w tym zakresie w kontekście globalnej ekspozycji w całej Grupie Kapitałowej KGHM Polska Miedź S.A.

Za zarządzanie ryzykiem rynkowym w Jednostce Dominującej i przestrzeganie przyjętej w tym zakresie polityki odpowiada Zarząd. Głównym podmiotem zajmującym się realizacją zarządzania ryzykiem rynkowym jest Komitet Ryzyka Rynkowego, który rekomenduje Zarządowi działania w tym obszarze. W 2018 r. Grupa Kapitałowa KGHM Polska Miedź S.A. narażona była na ryzyko rynkowe, kredytowe i płynności  głównie w czterech następujących obszarach:

Ryzyko zmian cen metali i kursów walutowych

W 2018 r. Grupa Kapitałowa narażona była głównie na ryzyko zmian cen sprzedawanych na rynku metali: miedzi i srebra. Dla Jednostki Dominującej istotne znaczenie miało ryzyko zmian kursów walutowych, w szczególności kursu USD/PLN. Spółki Grupy Kapitałowej są dodatkowo narażone na ryzyko fluktuacji cen ołowiu, złota, molibdenu, platyny i palladu. Ryzyko rynkowe związane ze zmianami cen metali wynika z formuł ustalania cen w kontraktach fizycznej sprzedaży metali bazujących najczęściej na średnich miesięcznych notowaniach giełdowych z odpowiedniego miesiąca w przyszłości.

Zgodnie z Polityką Zarządzania Ryzykiem Rynkowym, w 2018 r. Jednostka Dominująca na bieżąco identyfikowała i dokonywała pomiarów ryzyka rynkowego związanego ze zmianami cen metali, kursów walutowych oraz stóp procentowych (badanie wpływu czynników ryzyka rynkowego na działalność Jednostki Dominującej – wynik finansowy, bilans, rachunek przepływów), a także prowadziła analizy rynków metali oraz walut. Analizy wraz z oceną wewnętrznej sytuacji Jednostki Dominującej oraz Grupy Kapitałowej stanowiły podstawę do podejmowania decyzji o stosowaniu strategii zabezpieczających na rynkach metali, walutowym oraz stóp procentowych.
W ramach zarządzania ryzykiem w 2018 r. Jednostka Dominująca wdrożyła transakcje zabezpieczające na rynku miedzi o łącznym nominale 126 tys. t. i okresie zabezpieczenia przypadającym od lipca 2018 r. do grudnia 2020 r. (w tym: 114 tys. ton dotyczyło zabezpieczenia przychodów ze sprzedaży miedzi w latach 2019-2020). Jednostka Dominująca nie wdrożyła transakcji w instrumentach pochodnych na rynku srebra. W efekcie Jednostka Dominująca posiadała otwarte pozycje w instrumentach pochodnych na rynku miedzi dla 168 tys. t. miedzi na lata 2019-2020.

Ponadto w 2018 r. Jednostka Dominująca rozpoczęła zarządzanie pozycją handlową netto w celu reagowania na zmiany ustaleń kontraktowych klientów, występujące niestandardowe warunki cenowe przy sprzedaży metali oraz zakupy materiałów miedzionośnych. W czwartym kwartale 2018 r. zawarto tzw. dostosowawcze transakcje pochodne typu swap na rynku miedzi oraz złota z terminami zapadalności do czerwca 2019 r.

W 2018 r. Jednostka Dominująca wdrożyła transakcje zabezpieczające przed zmianą kursu USD/PLN o łącznym nominale 1 710 mln USD z terminem zapadalności od kwietnia 2018 r. do grudnia 2020 r. (w tym: transakcje zabezpieczające 1 080 mln USD przychodów na okres od stycznia 2019 r. do grudnia 2020 r.). Według stanu na 31 grudnia 2018 r. Jednostka Dominująca posiadała otwartą pozycję zabezpieczającą w instrumentach pochodnych dla 1 260 mln USD planowanych przychodów ze sprzedaży metali.

W ramach zarządzania ryzykiem walutowym, którego źródłem mogą być kredyty i pożyczki, Jednostka Dominująca stosuje hedging naturalny polegający na zaciąganiu kredytów w walucie, w której osiąga przychody. Na saldo zobowiązań Jednostki Dominującej z tytułu kredytów i pożyczki na 31 grudnia 2018 r. składały się zobowiązania w walucie USD, których wartość po przeliczeniu na PLN wyniosła 7 655 mln PLN.

Na 31 grudnia 2018 r. KGHM INTERNATIONAL LTD. nie posiadał otwartych instrumentów pochodnych na rynku metali oraz na rynku walutowym.

Niektóre polskie spółki Grupy Kapitałowej zarządzały ryzykiem walutowym, związanym z ich podstawową działalnością, poprzez zawieranie transakcji w instrumentach pochodnych na rynku EUR/PLN oraz USD/PLN.

Ryzyko zmian stóp procentowych

Ryzyko stopy procentowej to możliwość niekorzystnego wpływu zmian stóp procentowych na sytuację i wyniki Grupy Kapitałowej. W 2018 r. Grupa narażona była na ten rodzaj ryzyka w związku z udzielaniem pożyczek, lokowaniem środków pieniężnych oraz korzystaniem
z zewnętrznych źródeł finansowania.

Na 31 grudnia 2018 r. salda pozycji narażonych na ryzyko zmian stóp procentowych, poprzez wpływ na wielkość przychodów oraz kosztów odsetkowych, kształtowały się następująco:

• środki pieniężne: 1 315 mln PLN, w tym środki zgromadzone w funduszach celowych: Funduszu Likwidacji Zakładu Górniczego, Funduszu Rekultywacji Składowisk Odpadów,
• zobowiązania z tytułu zaciągniętych kredytów i pożyczek 5 112 mln PLN.

Na 31 grudnia 2018 r. salda pozycji narażonych na ryzyko zmian stóp procentowych z tytułu zmiany wartości godziwej instrumentu o stałym oprocentowaniu kształtowały się następująco:

• należności z tytułu udzielonych przez Grupę Kapitałową pożyczek: 15 mln PLN,
• zobowiązania z tytułu zaciągniętych pożyczek i kredytów, których oprocentowanie oparte jest o stałą stopę procentową: 2 810 mln PLN.

Posiadanie zobowiązań finansowych denominowanych w USD, EUR i opartych o indeks LIBOR lub EURIBOR naraża Grupę na ryzyko wzrostu stóp procentowych, które skutkowałoby zwiększeniem kosztów odsetkowych. W związku z powyższym, mając na uwadze globalną ekspozycję Grupy na ryzyko stóp procentowych, w 2018 r. Jednostka Dominująca zaciągnęła kredyt w oparciu o stałą stopę procentową oraz skorzystała z prawa zaciągnięcia zobowiązania w Europejskim Banku Inwestycyjnym opartego na stałej stopie procentowej. Ponadto Jednostka Dominująca pozostaje zabezpieczona przed wzrostem stopy procentowej (LIBOR USD) za pomocą opcji kupna (CAP) z poziomem stopy procentowej 2,50% w latach 2019-2020.

Ryzyko zmian cen akcji w obrocie publicznym

Ryzyko cenowe związane z posiadanymi przez Grupę Kapitałową akcjami spółek notowanych w obrocie publicznym, rozumiane jest jako zmiana ich wartości godziwej spowodowana zmianą notowań tych akcji.

Na 31 grudnia 2018 r. wartość bilansowa akcji spółek notowanych na Giełdzie Papierów Wartościowych
w Warszawie oraz na TSX Venture Exchange wyniosła 427 mln PLN.

Wynik na instrumentach pochodnych i transakcjach zabezpieczających

Łącznie wpływ instrumentów pochodnych i zabezpieczających (transakcji na rynku miedzi, srebra, walutowym, stóp procentowych oraz wbudowanych instrumentów pochodnych, pożyczki w USD wyznaczonej jako zabezpieczenie przed zmianą kursu walutowego) na wynik finansowy Grupy Kapitałowej w 2018 r. wyniósł 47 mln PLN, z czego:

• na przychody ze sprzedaży odniesiono 125 mln PLN,
• kwota 89 mln PLN pomniejszyła wynik na pozostałej działalności operacyjnej,
• kwota 11 mln PLN powiększyła wynik działalności finansowej.

Ponadto w 2018 r. pozostałe całkowite dochody zwiększono o 349 mln PLN (wpływ instrumentów zabezpieczających).

Na 31 grudnia 2018 r. wartość godziwa otwartych transakcji w instrumentach pochodnych Grupy Kapitałowej (na rynku metali, walutowym, stopy procentowej oraz wbudowanych instrumentów pochodnych) wyniosła 416 mln PLN.

Jednostka Dominująca podjęła decyzję o wdrożeniu standardu MSSF9 ( w tym zasad rachunkowości zabezpieczeń) z dniem 1 stycznia 2018 r. bez korygowania danych porównawczych, co oznacza iż dane dotyczące 2017 r., prezentowane w sprawozdaniach finansowych za rok 2018 nie są porównywalne.

Ryzyko kredytowe rozumiane jest jako możliwość niewywiązania się dłużników ze zobowiązań. Za zarządzanie ryzykiem kredytowym w Jednostce Dominującej i przestrzeganie przyjętej w tym zakresie polityki odpowiada Zarząd. Głównym podmiotem realizującym działania w tym obszarze jest Komitet Ryzyka Kredytowego.

W 2018 r. Grupa Kapitałowa KGHM Polska Miedź S.A. narażona była na ryzyko kredytowe głównie w czterech następujących obszarach:

Ryzyko kredytowe związane z należnościami od odbiorców

Spółki Grupy Kapitałowej od wielu lat współpracują z dużą liczbą klientów, co wpływa na geograficzną dywersyfikację należności od odbiorców.

Jednostka Dominująca ogranicza ekspozycję na ryzyko kredytowe związane z należnościami od odbiorców poprzez ocenę i monitoring kondycji finansowej kontrahentów, ustalanie limitów kredytowych oraz stosowanie zabezpieczeń wierzytelności i faktoringu. Nieodłącznym elementem procesu zarządzania ryzykiem kredytowym realizowanym w Jednostce Dominującej jest bieżący monitoring stanu należności oraz wewnętrzny system raportowania. Kredyt kupiecki otrzymują sprawdzeni, długoletni kontrahenci, a sprzedaż produktów nowym klientom w większości przypadków dokonywana jest na podstawie przedpłat lub instrumentów finansowania handlu przenoszących w całości ryzyko kredytowe na instytucje finansowe. W 2018 r. Jednostka Dominująca posiadała zabezpieczenie należności w postaci weksli, zastawów rejestrowych, gwarancji bankowych, gwarancji korporacyjnych, hipotek i inkas dokumentowych. Ponadto większość kontrahentów posiadających kredyt kupiecki, w kontraktach posiada zastrzeżenie prawa własności potwierdzone datą pewną.

W celu ograniczenia ryzyka niewypłacalności klientów Jednostka Dominująca posiada umowę ubezpieczenia należności, którą objęte są należności od jednostek z kredytem kupieckim, od których nie otrzymano twardych zabezpieczeń lub otrzymano zabezpieczenia niepokrywające całości salda należności. Uwzględniając posiadane zabezpieczenia oraz limity kredytowe przyznane przez firmę ubezpieczeniową, według stanu na 31 grudnia 2018 r. Jednostka Dominująca posiadała zabezpieczenia dla 75% należności handlowych (na 31 grudnia 2017 r. dla 95%). 

Koncentracja ryzyka kredytowego w Grupie Kapitałowej związana jest z terminami płatności przyznawanymi kluczowym odbiorcom. W konsekwencji, na 31 grudnia 2018 r. saldo należności Grupy Kapitałowej od 7 największych odbiorców, pod względem stanu należności na koniec okresu sprawozdawczego, stanowi 28% salda należności od odbiorców (na dzień 31 grudnia 2017 r. odpowiednio 63%). Pomimo koncentracji ryzyka z tego tytułu ocenia się, że ze względu na dostępne dane historyczne oraz wieloletnie doświadczenie we współpracy z klientami, a przede wszystkim ze względu na stosowane zabezpieczenia, występuje niski stopień ryzyka kredytowego.

Ryzyko kredytowe związane ze środkami pieniężnymi i lokatami bankowymi

Grupa alokuje okresowo wolne środki pieniężne zgodnie z wymogami zachowania płynności finansowej i ograniczonego ryzyka oraz w celu ochrony kapitału i maksymalizacji przychodów odsetkowych.

Ryzyko kredytowe związane z transakcjami depozytowymi jest na bieżąco monitorowane poprzez analizę ratingów kredytowych instytucji finansowych, z którymi Grupa współpracuje oraz ograniczenie poziomu koncentracji środków w poszczególnych instytucjach.

Ryzyko kredytowe związane z transakcjami w instrumentach pochodnych

Wszystkie podmioty, z którymi Grupa Kapitałowa zawiera transakcje w instrumentach pochodnych (z wyjątkiem wbudowanych instrumentów pochodnych), działają w sektorze finansowym. Są to głównie instytucje finansowe posiadające średniowysoki rating. Według wartości godziwej na dzień 31 grudnia 2018 r. maksymalny udział jednego podmiotu w odniesieniu do ryzyka kredytowego wynikającego z otwartych transakcji pochodnych zawartych przez Grupę Kapitałową oraz nierozliczonych instrumentów pochodnych wyniósł 22%. W związku z dywersyfikacją zarówno podmiotową, jak i geograficzną ryzyka, jak również biorąc pod uwagę wartość godziwą aktywów i zobowiązań wynikających z transakcji pochodnych, Grupa nie jest znacząco narażona na ryzyko kredytowe w związku z zawartymi transakcjami pochodnymi.

Ryzyko kredytowe związane z udzielonymi pożyczkami

Na 31 grudnia 2018 r. saldo udzielonych przez Grupę Kapitałową pożyczek wyniosło 5 222 mln PLN. Najistotniejsze pozycje stanowią długoterminowe pożyczki na łączną kwotę 5 199 mln PLN, tj. 1 383 mln USD udzielone przez Grupę KGHM INTERNATIONAL LTD. w związku z finansowaniem wspólnego przedsięwzięcia górniczego w Chile.

Ryzyko kredytowe związane z pożyczkami udzielonymi wspólnemu przedsięwzięciu Sierra Gorda S.C.M. uzależnione jest od ryzyka związanego z realizacją projektu górniczego.

Zarządzanie kapitałem w Grupie Kapitałowej ma na celu zabezpieczenie środków na rozwój oraz zapewnienie odpowiedniego poziomu płynności. W 2018 r. Grupa Kapitałowa KGHM Polska Miedź S.A. narażona była na ryzyko płynności finansowej i kapitału głównie w dwóch obszarach:

Zarządzanie płynnością finansową

Zarządzanie płynnością finansową Grupy odbywa się zgodnie z Polityką Zarządzania Płynnością Finansową w Grupie KGHM. Dokument ten opisuje procesy zarządzania płynnością finansową w Grupie, które realizowane są przez spółki Grupy, natomiast organizacja i koordynacja oraz nadzór nad ich realizacją prowadzone są w Jednostce Dominującej.

Podstawowymi zasadami wynikającymi z dokumentu są:

• zapewnienie stabilnego i efektywnego finansowania działalności Grupy,
• ciągłe monitorowanie poziomu zadłużenia Grupy,
• efektywne zarządzanie kapitałem obrotowym.

Finansowanie zewnętrzne Grupy Kapitałowej oparte jest na 3 filarach:

• niezabezpieczonym odnawialnym kredycie konsorcjalnym uzyskanym przez Jednostkę Dominującą w kwocie 2 500 mln USD z terminem zapadalności 9 lipca 2021 r.,
• dwóch pożyczkach inwestycyjnych udzielonych Jednostce Dominującej przez Europejski Bank Inwestycyjny na kwotę 2 000 mln PLN
  oraz 900 mln PLN z terminami finansowania 12 lat od daty ciągnienia transz,
• kredytach bilateralnych do kwoty 3 700 mln PLN, wspierających zarówno zarządzanie bieżącą płynnością spółek, służących finansowaniu kapitału obrotowego, jak i finansujących realizowane zadania inwestycyjne.

Szczegółowa informacja na temat dostępnych źródeł finansowania oraz ich wykorzystaniu w 2018 r. znajduje się w Rozdziale 6.6 niniejszego sprawozdania. Powyższe źródła w pełni zaspokajają potrzeby płynnościowe Grupy Kapitałowej. W trakcie 2018 r. Grupa korzystała z finasowania zewnętrznego dostępnego w ramach wszystkich wymienionych powyżej kategorii, a stan zobowiązań Grupy Kapitałowej z tytułu zaciągniętych kredytów i otrzymanych pożyczek na dzień 31 grudnia 2018 r wynosił 7 922 mln PLN.

Zarządzanie kapitałem

Mając na uwadze zachowanie zdolności do kontynuowania działalności, z uwzględnieniem realizacji planowanych inwestycji, Grupa Kapitałowa zarządza kapitałem w taki sposób, aby mogła generować zwrot dla akcjonariuszy oraz przynosić korzyści pozostałym interesariuszom. Grupa w długim okresie dąży do utrzymania wskaźnika kapitału własnego na poziomie nie niższym niż 0,5, natomiast wskaźnika Dług netto/EBITDA na poziomie do 2.0.

Większość przedstawionych powyżej ryzyk, to wynikowa sytuacji makroekonomicznej. Dynamika zmian w sektorze górniczym oraz w branży metali nieżelaznych, jako branżach związanych z cyklami koniunkturalnymi, generuje ryzyka, na które Spółka nie ma wpływu. Może się natomiast przed nimi zabezpieczać i minimalizować ich potencjalny, negatywny wpływ, podejmując odpowiednie środki zaradcze. KGHM Polska Miedź S.A. dokłada wszelkich starań, aby mitygować wszelkie zidentyfikowane ryzyka. Dla każdej strategii wykonawczej, jak i wspierającej, jak również Strategii jako całości, utworzono tzw. mapy ryzyk identyfikujące potencjalne ryzyka dla wszystkich wskazanych w Strategii obszarów.