7. Instrumenty finansowe i zarządzanie ryzykiem finansowym
Nota 7.1 Instrumenty finansowe
Aktywa finansowe: - stan na 31.12.2018 wg kategorii MSSF 9, - stan na 31.12.2017 wg kategorii MSR 39. | Stan na 31.12.2018 | Stan na 31.12.2017 | |||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
W wartości godziwej przez pozostałe całkowite dochody | W wartości godziwej przez wynik finansowy | Według zamortyzo- wanego kosztu | Instrumenty zabezpieczające | Razem | Dostępne do sprzedaży | W wartości godziwej przez wynik finansowy | Pożyczki i należności | Instrumenty zabezpieczające | Razem | ||
Długoterminowe | 496 | 1 735 | 4 914 | 308 | 7 453 | 613 | 10 | 5 309 | 99 | 6 031 | |
Nota 6.2 | Pożyczki udzielone | - | 1 724 | 4 538 | - | 6 262 | - | - | 4 972 | - | 4 972 |
Nota 7.2 | Pochodne instrumenty finansowe | - | 11 | - | 308 | 319 | - | 10 | - | 99 | 109 |
Nota 7.3 | Inne instrumenty finansowe wyceniane w wartości godziwej | 496 | - | - | - | 496 | 613 | - | - | - | 613 |
Nota 7.4 | Inne instrumenty finansowe wyceniane w zamortyzowanym koszcie | - | - | 376 | - | 376 | - | - | 337 | - | 337 |
Krótkoterminowe | - | 162 | 1 279 | 285 | 1 726 | - | 0 | 1 556 | 195 | 1 751 | |
Nota 10.2 | Należności od odbiorców | - | 139 | 171 | - | 310 | - | - | 1 034 | - | 1 034 |
Nota 7.2 | Pochodne instrumenty finansowe | - | 15 | - | 285 | 300 | - | 0 | - | 195 | 195 |
Nota 8.5 | Środki pieniężne i ekwiwalenty | - | - | 627 | - | 627 | - | - | 234 | - | 234 |
Pozostałe aktywa finansowe | - | 8 | 481 | - | 489 | - | - | 288 | - | 288 | |
Razem | 496 | 1 897 | 6 193 | 593 | 9 179 | 613 | 10 | 6 865 | 294 | 7 782 |
Zobowiązania finansowe - stan na 31.12.2018 wg kategorii MSSF 9, - stan na 31.12.2017 wg kategorii MSR 39. | Stan na 31.12.2018 | Stan na 31.12.2017 | |||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
W wartości godziwej przez wynik finansowy | Według zamortyzowanego kosztu | Instrumenty zabezpieczające | Razem | W wartości godziwej przez wynik finansowy | Według zamortyzowanego kosztu | Instrumenty zabezpieczające | Razem | ||
Długoterminowe | 39 | 6 941 | 29 | 7 009 | 13 | 6 274 | 71 | 6 358 | |
Nota 8.4 | Zobowiązania z tytułu kredytów i pożyczek | - | 6 758 | - | 6 758 | - | 6 085 | - | 6 085 |
Nota 7.2 | Pochodne instrumenty finansowe | 39 | - | 29 | 68 | 13 | - | 71 | 84 |
Pozostałe zobowiązania finansowe | - | 183 | - | 183 | - | 189 | - | 189 | |
Krótkoterminowe | 7 | 3 104 | 6 | 3 117 | 12 | 2 915 | 62 | 2 989 | |
Nota 8.4 | Zobowiązania z tytułu kredytów i pożyczek | - | 1 035 | - | 1 035 | - | 923 | - | 923 |
Nota 8.4 | Zobowiązania z tytułu cash pool | - | 80 | - | 80 | - | 160 | - | 160 |
Nota 7.2 | Pochodne instrumenty finansowe | 7 | - | 6 | 13 | 12 | - | 62 | 74 |
Nota 10.3 | Zobowiązania wobec dostawców | - | 1 920 | - | 1 920 | - | 1 719 | - | 1 719 |
Pozostałe zobowiązania finansowe | - | 69 | - | 69 | - | 113 | - | 113 | |
Razem | 46 | 10 045 | 35 | 10 126 | 25 | 9 189 | 133 | 9 347 |
Hierarchia wartości godziwej instrumentów finansowych
Klasy instrumentów finansowych | Stan na 31.12.2018 | Stan na 31.12.2017 | ||
---|---|---|---|---|
poziom 1 | poziom 2 | poziom 1 | poziom 2 | |
Akcje notowane | 399 | - | 558 | - |
Pozostałe aktywa finansowe | - | 244 | - | 57 |
Pochodne instrumenty finansowe | - | 538 | - | 146 |
Aktywa | - | 619 | - | 304 |
Zobowiązania | - | (81) | - | (158) |
Zarówno w okresie sprawozdawczym jak i w okresie porównywalnym nie dokonano przesunięć między poszczególnymi poziomami hierarchii wartości godziwej instrumentów finansowych jak również nie miała miejsca zmiana klasyfikacji instrumentów w wyniku zmiany celu lub wykorzystania tych instrumentów.
Zyski / (straty) z instrumentów finansowych
od 01.01.2018 do 31.12.2018 wg kategorii MSSF 9 | Aktywa / zobowiązania finansowe wyceniane w wartości godziwej przez wynik finansowy | Aktywa finansowe wyceniane według zamortyzowanego kosztu | Zobowiązania finansowe wyceniane według zamortyzowanego kosztu | Instrumenty Zabezpieczające | Ogółem | |
---|---|---|---|---|---|---|
Nota 4.2 | Przychody z tytułu odsetek | - | 244 | - | - | 244 |
Nota 4.3 | Koszty z tytułu odsetek | - | - | (127) | - | (127) |
Nota 4.2 | Zyski / (straty) z tytułu różnic kursowych | 93 | 544 | (251) | - | 386 |
Nota 4.3 | Straty z tytułu różnic kursowych | - | - | (592) | - | (592) |
Nota 4.2 | Straty z tytułu wyceny udzielonych pożyczek wycenianych w wartości godziwej przez wynik finansowy | (247) | - | - | - | (247) |
Nota 4.4 | Odwrócenie strat / (straty) z tytułu utraty wartości | - | 270 | - | - | 270 |
Nota 7.2 | Przychody z umów z klientami | (17) | - | - | 125 | 108 |
Nota 4.2 Nota 4.3 | Przychody z tytułu wyceny i realizacji instrumentów pochodnych | 178 | - | - | - | 178 |
Nota 4.2 | Koszty z tytułu wyceny i realizacji instrumentów pochodnych | (303) | - | - | - | (303) |
Nota 4.3 | Opłaty i prowizje bankowe od zaciągniętych kredytów | - | - | (23) | - | (23) |
Pozostałe | - | - | (9) | - | (9) | |
Ogółem zysk/(strata) netto | (296) | 1 058 | (1 002) | 125 | (115) |
od 01.01.2017 do 31.12.2017 wg kategorii MSR 39 | Aktywa finansowe dostępne do sprzedaży | Aktywa/zobowiązania finansowe wyceniane w wartości godziwej do wyniku finansowego | Pożyczki i należności | Zobowiązania finansowe wyceniane wg zamortyzowanego kosztu | Instrumenty Zabezpieczające | Ogółem | |
---|---|---|---|---|---|---|---|
Przychody z tytułu odsetek | - | - | 312 | - | - | 312 | |
Nota 4.3 | Koszty z tytułu odsetek | - | - | - | (113) | - | (113) |
Nota 4.3 | Zyski z tytułu różnic kursowych | - | - | - | 1 247 | - | 1247 |
Nota 4.2 | Straty z tytułu różnic kursowych | - | - | (1 051) | (128) | - | (1 179) |
Nota 4.4 | Straty z tytułu utraty wartości | - | - | (607) | - | - | (607) |
Nota 7.2 | Przychody z umów z klientami | - | - | - | - | 16 | 16 |
Straty ze zbycia instrumentów finansowych ujęte w kosztach według rodzaju | - | - | (20) | - | - | (20) | |
Nota 4.2 | Przychody z tytułu wyceny i realizacji instrumentów pochodnych | - | 226 | - | - | - | 226 |
Nota 4.2 Nota 4.3 | Koszty z tytułu wyceny i realizacji instrumentów pochodnych | - | (469) | - | - | - | (469) |
Nota 4.3 | Opłaty i prowizje bankowe od zaciągniętych kredytów | - | - | - | (28) | - | (28) |
Pozostałe | - | - | - | (9) | ( 9) | ||
Ogółem zysk/(strata) netto | - | (243) | (1 366) | 969 | 16 | (624) |
Nota 7.2 Pochodne instrumenty finansowe
Zasady rachunkowości |
---|
Pochodne instrumenty finansowe zalicza się do aktywów/zobowiązań finansowych przeznaczonych do obrotu, o ile nie zostały wyznaczone jako instrumenty zabezpieczające. Standaryzowane transakcje kupna lub sprzedaży instrumentów pochodnych ujmuje się na dzień przeprowadzenia (zawarcia) transakcji. Instrumenty pochodne ujmuje się początkowo w wartości godziwej i wycenia na dzień kończący okres sprawozdawczy w wartości godziwej. Instrumenty pochodne nie wyznaczone jako instrumenty zabezpieczające na dzień kończący okres sprawozdawczy wycenia się w wartości godziwej z ujęciem zysków/strat z wyceny w wyniku finansowym. Spółka stosuje rachunkowość zabezpieczeń przepływów pieniężnych. Celem stosowania rachunkowości zabezpieczeń jest ograniczenie zmienności wyniku netto Spółki, wynikającej z okresowych zmian wyceny transakcji zabezpieczających poszczególne ryzyka rynkowe, na które narażona jest Spółka. Instrumentami zabezpieczającymi są instrumenty pochodne oraz kredyty w walucie obcej. Wyznaczane zabezpieczenia dotyczą przyszłych prognozowanych transakcji sprzedaży przyjętych w Planie Sprzedaży na dany rok. Plany te sporządzane są w oparciu o możliwości produkcyjne na dany okres. Spółka ocenia prawdopodobieństwo wystąpienia transakcji ujętych w planie produkcji jako bardzo wysokie, ponieważ z historycznego punktu widzenia sprzedaż zawsze realizowana była na poziomach założonych w poszczególnych Planach Sprzedaży. Spółka może korzystać z naturalnych zabezpieczeń ryzyka walutowego poprzez zastosowanie rachunkowości zabezpieczeń w stosunku do kredytów denominowanych w USD, wyznaczając je jako pozycje zabezpieczające przed ryzykiem kursu walutowego związanego z przyszłymi przychodami Spółki ze sprzedaży miedzi, srebra i innych metali, denominowanych w USD. Zyski i straty wynikające ze zmiany wartości godziwej instrumentu zabezpieczającego przepływy pieniężne ujmowane są w pozostałych całkowitych dochodach, w takiej części, w jakiej dany instrument stanowi skuteczne zabezpieczenie związanej z nim pozycji zabezpieczanej. Część nieskuteczną odnosi się do wyniku finansowego jako pozostałe przychody i koszty operacyjne. Zyski lub straty powstałe na instrumencie zabezpieczającym przepływy pieniężne odnoszone są do wyniku jako korekta z przeklasyfikowania w momencie, gdy dana pozycja zabezpieczana wpływa na wynik. Zaprzestaje się ujmowania instrumentów pochodnych jako zabezpieczających, jeżeli instrument pochodny wygaśnie, zostanie sprzedany, wypowiedziany lub zrealizowany lub, zmianie uległ cel zarządzania ryzykiem dla danego powiązania. Spółka może podjąć decyzję o ustanowieniu dla danego instrumentu pochodnego nowego powiązania zabezpieczającego, dokonać zmiany przeznaczenia instrumentu pochodnego bądź wyznaczyć go do zabezpieczenia innego rodzaju ryzyka. Wówczas, dla zabezpieczeń przepływów środków pieniężnych, zyski lub straty powstałe w okresach, w których zabezpieczenie było efektywne pozostają w pozostałych skumulowanych całkowitych dochodach aż do momentu, w którym zabezpieczana pozycja wpłynie na wynik. Jeśli zabezpieczenie prognozowanej transakcji przestanie funkcjonować ze względu na zaistniałe prawdopodobieństwo, że planowana transakcja nie zostanie zawarta, wówczas zysk lub strata netto ujęta w pozostałych całkowitych dochodach zostaje natychmiast przeniesiona do wyniku finansowego jako korekta wynikająca z przeklasyfikowania. |
Instrumenty pochodne zabezpieczające – pozycje otwarte na dzień kończący okres sprawozdawczy
Typ instrumentu pochodnego | Stan na 31.12.2018 | Stan na 31.12.2017 | ||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Aktywa finansowe | Zobowiązania finansowe | Łączna pozycja netto | Aktywa finansowe | Zobowiązania finansowe | Łączna pozycja netto | |||||
Długo- terminowe | Krótko- terminowe | Długo- terminowe | Krótko- terminowe | Długo- terminowe | Krótko- terminowe | Długo- terminowe | Krótko- terminowe | |||
Instrumenty pochodne - Metale - Miedź | ||||||||||
Strategie opcyjne – mewa | 245 | 143 | (10) | (1) | 377 | 33 | 6 | (71) | (62) | (94) |
Strategie opcyjne – korytarz | 11 | 104 | - | (1) | 114 | - | - | - | - | - |
Instrumenty pochodne – Walutowe | ||||||||||
Strategie opcyjne USD -korytarz | 52 | 38 | (19) | (4) | 67 | 66 | 189 | - | - | 255 |
INSTRUMENTY ZABEZPIECZAJĄCE OGÓŁEM | 308 | 285 | (29) | (6) | 558 | 99 | 195 | (71) | (62) | 161 |
Instrumenty pochodne handlowe – pozycje otwarte na dzień kończący okres sprawozdawczy
Typ instrumentu pochodnego | Stan na 31.12.2018 | Stan na 31.12.2017 | ||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Aktywa finansowe | Zobowiązania finansowe | Łączna pozycja netto | Aktywa finansowe | Zobowiązania finansowe | Łączna pozycja netto | |||||
Długo-terminowe | Krótko-terminowe | Długo-terminowe | Krótko-terminowe | Długo-terminowe | Krótko-terminowe | Długo-terminowe | Krótko-terminowe | |||
Instrumenty pochodne - Metale - Miedź | ||||||||||
Strategie opcyjne – mewa | - | - | (39) | (5) | (44) | - | - | (2) | - | (2) |
Transakcje dostosowawcze - swap | - | 4 | - | - | 4 | - | - | - | - | - |
Instrumenty pochodne - Metale - Złoto | ||||||||||
Transakcje dostosowawcze - swap | - | 2 | - | (2) | - | - | - | - | - | - |
Pochodne instrumenty - Walutowe | ||||||||||
Sprzedane opcje sprzedaży USD | - | - | - | - | - | - | - | (11) | (12) | (23) |
Instrumenty pochodne – stopa procentowa | ||||||||||
Strategie opcyjne - Nabyte opcje CAP | 11 | 9 | - | - | 20 | 10 | - | - | - | 10 |
INSTRUMENTY HANDLOWE OGÓŁEM | 11 | 15 | (39) | (7) | (20) | 10 | - | (13) | (12) | (15) |
Na dzień 31 grudnia 2018 r. w wycenie instrumentów pochodnych (zabezpieczających i handlowych) nie uwzględniono ryzyka kredytowego kontrahenta (CVA - credit value adjustment, dla aktywów ) oraz własnego (DVA - debit value adjustment, dla zobowiązań) ze względu na nieistotność.
Otwarte pochodne instrumenty zabezpieczające | Nominał transakcji miedź [t] waluty [mln USD] | Średnioważona cena/ kurs [USD/t] [USD/PLN] | Zapadalność/okres rozliczenia | Okres ujęcia wpływu na wynik finansowy | ||
---|---|---|---|---|---|---|
Od | Do | Od | Do | |||
Miedź – strategie opcyjne mewa | 120 000 | 6 634 - 8 579 | sty 19 | gru 20 | lut 19 | sty 21 |
Miedź – strategie opcyjne korytarz | 36 000 | 6 733 - 8 333 | sty 19 | gru 19 | lut 19 | sty 20 |
Walutowe - strategie opcyjne korytarz | 1 260 | 3,54 - 4,33 | sty 19 | gru 20 | sty 19 | gru 20 |
Wycena instrumentów pochodnych do wartości godziwej zaklasyfikowana została do poziomu II hierarchii wartości godziwej (tj. wycena przy zastosowaniu obserwowalnych danych wejściowych innych niż ceny notowane):
- W przypadku transakcji terminowego kupna lub sprzedaży walut, w celu ustalenia ich wartości godziwej Spółka posługuje się cenami terminowymi na daty zapadalności poszczególnych transakcji. Cena terminowa dla kursów walutowych liczona jest na podstawie fixingu i odpowiednich stóp procentowych. Stopy procentowe dla walut oraz wskaźniki zmienności ich kursów są uzyskiwane z serwisu Reuters. Do wyceny opcji europejskich na rynkach walutowych służy standardowy model Garmana-Kohlhagena.
- W przypadku transakcji terminowego kupna lub sprzedaży towarów, w celu ustalenia ich wartości godziwej Spółka posługuje się cenami terminowymi na daty zapadalności poszczególnych transakcji. Na koniec okresu sprawozdawczego w przypadku miedzi używa się oficjalnej ceny zamknięcia London Metal Exchange, a w odniesieniu do srebra oraz złota - ceny fixing ustalonej na London Bullion Market Association. Wskaźniki zmienności oraz krzywe terminowe służące do wyceny instrumentów pochodnych, na koniec okresu sprawozdawczego, uzyskuje się z systemu Reuters. Do wyceny opcji azjatyckich na rynkach metali wykorzystuje się aproksymację Levy’ego do metodologii Blacka-Scholesa.
Wpływ instrumentów pochodnych i transakcji zabezpieczających na pozycje sprawozdania z wyniku oraz na sprawozdanie z całkowitych dochodów przedstawiono poniżej.
Sprawozdanie z wyniku | od 01.01.2018 do 31.12.2018 | od 01.01.2017 do 31.12.2017 | ||
---|---|---|---|---|
Przychody z umów z klientami | 125 | 16 | ||
| Pozostałe przychody i koszty operacyjne i finansowe: | (125) | (243) | |
| Z tytułu realizacji instrumentów pochodnych | (140) | (10) | |
| Z tytułu wyceny instrumentów pochodnych | 15 | (233) | |
| Wpływ instrumentów pochodnych i zabezpieczających na wynik finansowy okresu | - | (227) | |
| ||||
| Sprawozdanie z pozostałych całkowitych dochodów | |||
| Wpływ transakcji zabezpieczających | 349 | 381 | |
Nota 8.2.2 | Wpływ wyceny transakcji zabezpieczających (część skuteczna) | 318 | 397 | |
Nota 8.2.2 | Reklasyfikacja do przychodów ze sprzedaży w związku z realizacją pozycji zabezpieczanej | 31 | (16) | |
| ŁĄCZNE CAŁKOWITE DOCHODY* | 349 | 154 | |
* Spółka podjęła decyzję o wdrożeniu standardu MSSF9 (w tym zasad rachunkowości zabezpieczeń) z dniem 1 stycznia 2018 r. bez korygowania danych porównawczych, co oznacza iż dane dotyczące 2017 r., prezentowane w sprawozdaniach finansowych za rok 2018 nie są porównywalne. |
Nota 7.3 Inne instrumenty finansowe wyceniane w wartości godziwej
Zasady rachunkowości |
---|
Pozycja „instrumenty finansowe wyceniane w wartości godziwej” obejmuje aktywa finansowe zaklasyfikowane zgodnie z MSSF 9 do „aktywów finansowych wycenianych do wartości godziwej przez wynik finansowy” oraz „aktywów finansowych wycenianych do wartości godziwej przez pozostałe całkowite dochody”. W kategorii tej ujmuje się przede wszystkim udziały i akcje nie nabyte z przeznaczeniem do obrotu, dla których dokonano wyboru opcji wyceny do wartości godziwej przez pozostałe całkowite dochody. Aktywa finansowe wyceniane do wartości godziwej przez pozostałe całkowite dochody ujmowane są początkowo w wartości godziwej powiększonej o koszty transakcyjne a na dzień kończący okres sprawozdawczy wyceniane są w wartości godziwej z ujęciem zysków/strat z wyceny w pozostałych całkowitych dochodach. W odniesieniu do instrumentów kapitałowych nieprzeznaczonych do obrotu, co do których Spółka dokonała w momencie początkowego ujęcia nieodwołalnego wyboru dotyczącego ujmowania wyceny w pozostałych całkowitych dochodach, kwot prezentowanych w pozostałych całkowitych dochodach nie przenosi się później do wyniku finansowego. Dywidendy z takich inwestycji ujmuje się w wyniku finansowym. Aktywa finansowe wyceniane do wartości godziwej przez wynik finansowy ujmowane są początkowo w wartości godziwej a na dzień kończący okres sprawozdawczy wyceniania się w wartości godziwej z ujęciem zysków/strat z wyceny w wyniku finansowym. Akcje notowane na giełdzie wycenia się w oparciu o kurs zamknięcia na dzień kończący okres sprawozdawczy. Przeliczenie akcji wyrażonych w walucie obcej dokonuje się według zasad rachunkowości opisanych w Nocie 1.3. |
Stan na 31.12.2018 | Stan na 31.12.2017 | |
---|---|---|
Inne instrumenty finansowe wyceniane w wartości godziwej | 496 | 613 |
Akcje notowane w obrocie publicznym | 399 | 558 |
Akcje i udziały nienotowane w obrocie publicznym | 97 | 55 |
Wycena akcji notowanych zaliczana jest do poziomu I hierarchii wartości godziwej (tj. wycena według kursów tych akcji z aktywnego rynku z dnia wyceny), akcji nienotowanych jest zaliczana do poziomu II (tj. wycena oparta o dane o charakterze nieobserwowalnym).
Z tytułu inwestycji w spółki notowane w obrocie publicznym Spółka narażona jest na ryzyko cenowe. Zmiany kursu notowań akcji tych spółek, spowodowane bieżącą sytuacją makroekonomiczną mogą istotnie wpływać na wysokość pozostałych całkowitych dochodów oraz kwotę skumulowaną ujętą w kapitale własnym.
Poniższa tabela przedstawia analizę wrażliwości akcji spółek notowanych w obrocie publicznym na zmiany cen.
Stan na 31.12.2018 | Zmiana procentowa ceny akcji | Stan na 31.12.2017 | Zmiana procentowa ceny akcji | |||
---|---|---|---|---|---|---|
Wartość bilansowa | 50 % Pozostałe całkowite dochody | -24% Pozostałe całkowite dochody | Wartość bilansowa | 36% Pozostałe całkowite dochody | -10% Wynik finansowy | |
Akcje notowane w obrocie publicznym | 399 | 200 | (95) | 558 | 201 | (56) |
Analiza wrażliwości dla istotnych rodzajów ryzyka rynkowego, na które Spółka jest narażona, prezentuje szacunkowy wpływ jaki miałyby potencjalnie możliwe zmiany poszczególnych czynników ryzyka (na koniec okresu sprawozdawczego) na wynik finansowy oraz pozostałe całkowite dochody.
Potencjalne odchylenia kursów akcji na dzień kończący okres sprawozdawczy ustalono na poziomie maksymalnych odchyleń w danym roku.
Nota 7.4 Inne długoterminowe instrumenty finansowe wyceniane w zamortyzowanym koszcie
Zasady rachunkowości | Znaczące szacunki |
---|---|
W pozycji inne długoterminowe instrumenty finansowe wyceniane w zamortyzowanym koszcie wykazuje się aktywa finansowe przeznaczone na pokrycie kosztów likwidacji kopalń i rekultywację składowisk odpadów (polityka rachunkowości w zakresie obowiązku likwidacji kopalń i składowisk przedstawiona w Nocie 9.4) oraz inne aktywa finansowe nie zaklasyfikowane do pozostałych pozycji. Aktywa zaliczone zgodnie z MSSF 9 do kategorii „wyceniane w zamortyzowanym koszcie” ujmuje się początkowo w wartości godziwej skorygowanej o koszty transakcyjne, które można bezpośrednio przypisać do nabycia tych aktywów oraz wycenia na dzień bilansowy według zamortyzowanego kosztu przy zastosowaniu metody efektywnej stopy procentowej, z uwzględnieniem utraty wartości. | Analiza wrażliwości na ryzyko zmian stóp procentowych środków pieniężnych zgromadzonych na rachunkach bankowych Funduszu Likwidacji Zakładu Górniczego oraz Funduszu Rekultywacji Składowisk Odpadów zaprezentowana została w Nocie 7.5.1.4. |
Stan na 31.12.2018 | Stan na 31.12.2017 | |
---|---|---|
Środki pieniężne Funduszu Likwidacji Zakładów Górniczych i Funduszu Rekultywacji Składowisk Odpadów na wyodrębnionych rachunkach bankowych | 312 | 286 |
Pozostałe należności finansowe | 64 | 51 |
Razem | 376 | 337 |
Szczegóły dotyczące aktualizacji rezerwy na koszty likwidacji kopalń i innych obiektów technologicznych opisane zostały w Nocie 9.4.
Nota 7.5 Zarządzanie ryzykiem finansowym
Główne ryzyka finansowe, na które Spółka jest narażona w ramach prowadzonej działalności to:
- ryzyka rynkowe:
- ryzyko zmian cen metali,
- ryzyko zmian kursów walutowych,
- ryzyko zmian stóp procentowych,
- ryzyko cenowe związane z inwestycjami w akcje spółek notowanych w obrocie publicznym (Nota 7.3),
- ryzyko kredytowe,
- ryzyko płynności (proces zarządzania płynnością finansową opisany jest w Nocie 8).
W oparciu o przyjętą w Spółce Politykę Zarządzania Ryzykiem Rynkowym, Politykę Zarządzania Płynnością Finansową oraz Politykę Zarządzania Ryzykiem Kredytowym, Zarząd Spółki w sposób świadomy i odpowiedzialny zarządza zidentyfikowanymi rodzajami ryzyka finansowego. Zrozumienie zagrożeń mających swoje źródło w ekspozycji Spółki na ryzyka, odpowiednia struktura organizacyjna i procedury pozwalają na skuteczną realizację zadań. Spółka na bieżąco identyfikuje i dokonuje pomiarów ryzyka finansowego, a także podejmuje działania mające na celu minimalizację ich wpływu na sytuację finansową.
Proces zarządzania ryzykiem finansowym w Spółce wspomagany jest przez pracę Komitetu Ryzyka Rynkowego, Komitetu Płynności Finansowej oraz Komitetu Ryzyka Kredytowego.
Nota 7.5.1 Ryzyko rynkowe
Poprzez ryzyko rynkowe, na które narażona jest Spółka, rozumie się możliwość wystąpienia negatywnego wpływu na wyniki Spółki wynikającego ze zmiany cen rynkowych towarów, kursów walutowych i stóp procentowych, a także cen akcji spółek notowanych w obrocie publicznym.
Nota 7.5.1.1 Zasady i techniki zarządzania ryzykiem rynkowym
Spółka aktywnie zarządza ryzykiem rynkowym, na które jest narażona.
Zgodnie z przyjętą polityką, celami procesu zarządzania ryzykiem rynkowym są:
- ograniczenie zmienności wyniku finansowego,
- zwiększenie prawdopodobieństwa realizacji założeń budżetowych,
- zmniejszenie prawdopodobieństwa utraty płynności finansowej,
- utrzymanie Spółki w dobrej kondycji finansowej,
- wspieranie procesu podejmowania decyzji strategicznych w obszarze działalności inwestycyjnej, z uwzględnieniem źródeł finansowania inwestycji.
Wszystkie cele zarządzania ryzykiem rynkowym należy rozpatrywać łącznie, a ich realizacja jest zależna przede wszystkim od sytuacji wewnętrznej Spółki oraz warunków rynkowych. Działania i decyzje w zakresie zarządzania ryzykiem rynkowym w Spółce powinny być rozpatrywane w kontekście globalnej ekspozycji na ryzyko rynkowe w całej Grupie Kapitałowej KGHM Polska Miedź S.A.
Główną techniką zarządzania ryzykiem rynkowym są strategie zabezpieczające wykorzystujące instrumenty pochodne. Wykorzystuje się również hedging naturalny.
Biorąc pod uwagę potencjalną skalę wpływu na wyniki Spółki, czynniki ryzyka rynkowego zostały podzielone na grupy:
Grupa | Ryzyko rynkowe | Podejście do zarządzania ryzykiem | |
---|---|---|---|
Nota 7.2 | Grupa I – o największym udziale w całkowitej ekspozycji Spółki na ryzyko rynkowe | Cena miedzi | W odniesieniu do tej grupy stosuje się podejście strategiczne polegające na systematycznym budowaniu pozycji zabezpieczającej, obejmującej produkcję oraz przychody ze sprzedaży na kolejne okresy, przy uwzględnieniu cykliczności poszczególnych rynków w dłuższym terminie. Pozycja zabezpieczająca może być restrukturyzowana przed jej wygaśnięciem. |
Nota 7.2 | Cena srebra | ||
Nota 7.2 | Kurs USD/PLN | ||
Nota 7.2 | Grupa II – pozostała ekspozycja na ryzyko rynkowe | Ceny pozostałych metali i towarów | Ta grupa to ryzyka mniej kluczowe z punktu widzenia Grupy Kapitałowej, choć czasem istotne z punktu widzenia poszczególnych jednostek, dlatego zarządzana jest w sposób taktyczny, nie mający charakteru systematycznego, często wykorzystując ponadprzeciętnie sprzyjające warunki rynkowe. |
Nota 7.2 | Pozostałe kursy walutowe | ||
Nota 7.2 | Stopy procentowe |
Spółka zarządza ryzykiem rynkowym stosując odrębne podejścia dla poszczególnych, zidentyfikowanych grup ekspozycji.
Przy wyborze wdrażanych strategii zabezpieczających lub restrukturyzacji pozycji zabezpieczającej Spółka uwzględnia następujące czynniki: aktualne i prognozowane warunki rynkowe, sytuację wewnętrzną Spółki, efektywny poziom i koszt zabezpieczenia oraz wpływ podatku od niektórych kopalin.
Spółka stosuje zintegrowane podejście do zarządzania ryzykiem rynkowym, na które jest narażona. Oznacza to podejście do ryzyka rynkowego całościowo, a nie do jego poszczególnych elementów osobno. Przykład stanowią transakcje zabezpieczające na rynku walutowym, które są ściśle związane z kontraktami zawieranymi na rynku metali. Zabezpieczanie cen sprzedaży metali determinuje prawdopodobieństwo uzyskania określonych przychodów ze sprzedaży w USD, które to stanowią pozycję zabezpieczaną dla strategii na rynku walutowym.
Spółka stosuje tylko te instrumenty pochodne, które jest w stanie wycenić wewnętrznie z zastosowaniem standardowych modeli wyceny dla danego instrumentu, jak również może zbyć je bez znacznej utraty wartości u kontrahenta innego niż ten, z którym pierwotnie zawarła transakcję. Do wyceny rynkowej danych instrumentów Spółka wykorzystuje informacje uzyskane z wiodących serwisów informacyjnych, banków oraz firm brokerskich.
Polityka wewnętrzna Spółki regulująca zasady zarządzania ryzykiem rynkowym dopuszcza stosowanie następujących rodzajów instrumentów:
- kontrakty swap,
- kontrakty forward, futures,
- kontrakty opcyjne,
- struktury złożone z wyżej wymienionych instrumentów.
Wykorzystywane instrumenty mogą mieć zatem zarówno charakter standaryzowany (instrumenty będące w obrocie giełdowym), jak również charakter niestandaryzowany (instrumenty będące w obrocie na rynku pozagiełdowym tzw. over the counter). Stosowane są przede wszystkim instrumenty zabezpieczające przepływy pieniężne spełniające wymogi skuteczności w rozumieniu rachunkowości zabezpieczeń. Skuteczność zabezpieczających instrumentów finansowych stosowanych przez Spółkę w okresie sprawozdawczym jest na bieżąco monitorowana i podlega ciągłej ocenie (szczegóły w Nocie 7.2 Pochodne instrumenty finansowe – zasady rachunkowości).
Powiązanie ekonomiczne pomiędzy instrumentem zabezpieczającym a pozycją zabezpieczaną jest oparte o wrażliwość wartości pozycji na te same czynniki rynkowe (ceny metali, kursy walutowe lub stopy procentowe) oraz dopasowanie odpowiednich parametrów krytycznych instrumentu zabezpieczającego oraz pozycji zabezpieczanej (wolumen/nominał, termin realizacji).
Wskaźnik zabezpieczenia ustanowionego powiązania zabezpieczającego ustalony jest w wysokości zapewniającej efektywność powiązania oraz jest spójny z rzeczywistym wolumenem zabezpieczanej pozycji i instrumentu zabezpieczającego. Źródła potencjalnej nieefektywności powiązania wynikają z niedopasowaniu parametrów instrumentu zabezpieczającego oraz pozycji zabezpieczanej (np. nominał, termin, instrument bazowy, wpływ ryzyka kredytowego). Przy strukturyzacji transakcji zabezpieczającej Spółka dąży do maksymalnego dopasowania tych parametrów, aby zminimalizować źródła nieefektywności.
Spółka kwantyfikuje wielkość ryzyka rynkowego, na jakie jest narażona i stara się wyrazić je spójną i łączną miarą. Sporządzane symulacje (m.in. analizy scenariuszowe, analizy stress-testingu i backtestingu) oraz kalkulowane miary ryzyka stanowią wsparcie w procesie zarządzania ryzykiem rynkowym. Wykorzystywane miary ryzyka oparte są głównie na modelowaniu matematyczno-statystycznym bazującym na historycznych i bieżących danych rynkowych dotyczących czynników ryzyka oraz uwzględniają aktualną ekspozycję Spółki na ryzyko rynkowe.
Jedną z miar ryzyka wykorzystywanych jako narzędzie pomocnicze w podejmowaniu decyzji w procesie zarządzania ryzykiem rynkowym jest miara EaR - Earnings at Risk (zysk netto narażony na ryzyko). Miara ta dla zadanego prawdopodobieństwa wskazuje dolną progową wartość zysku netto (np. z 95% prawdopodobieństwem zysk netto w danym roku nie będzie niższy niż…). Metodologia EaR umożliwia kalkulację zysku netto z uwzględnieniem wpływu zmian rynkowych cen miedzi, srebra oraz kursu walutowego w kontekście planów budżetowych.
W związku z ryzykiem ograniczenia produkcji (na przykład spowodowanym działaniem „siły wyższej”) lub niezrealizowania zakładanej wielkości przychodów walutowych, jak i zakupami metali zawartych we wsadach obcych, Spółka ustala limity zaangażowania w instrumenty pochodne:
- w wysokości do 85% wielkości planowanych miesięcznych wolumenów sprzedaży miedzi, srebra i złota z wsadów własnych. Przy czym w przypadku miedzi i srebra do 50% w odniesieniu do instrumentów stanowiących obowiązki Spółki (finansujące strategie zabezpieczające) i do 85% w odniesieniu do instrumentów stanowiących prawa Spółki.
- w wysokości do 85% wielkości planowanych miesięcznych przychodów ze sprzedaży produktów z wsadów własnych w USD lub wielkości zakontraktowanych miesięcznych przepływów walutowych netto w przypadku innych walut. Dla celów obliczania limitu wydatki z tytułu obsługi zadłużenia w USD pomniejszają nominał ekspozycji do zabezpieczenia.
Limity odnoszą się zarówno do transakcji zabezpieczających, jak i do instrumentów finansujących takie transakcje.
Maksymalny horyzont czasowy, w obrębie którego Spółka podejmuje decyzje w zakresie ograniczania ryzyka rynkowego, jest zgodny z procesem planowania techniczno-ekonomicznego i wynosi 5 lat, natomiast w przypadku ryzyka stopy procentowej obejmuje okres długoterminowych zobowiązań finansowych Spółki.
Odnośnie ryzyka zmian stóp procentowych Spółka ustaliła limit zaangażowania w instrumenty pochodne do 100% wartości nominalnej zadłużenia w każdym okresie odsetkowym, wynikającego z podpisanych umów.
Nota 7.5.1.2 Ryzyko zmian cen metali
Spółka narażona jest na ryzyko zmian cen sprzedawanych metali: miedzi, srebra, złota i ołowiu. Zawarte w kontraktach fizycznej sprzedaży formuły ustalania cen oparte są głównie na średnich miesięcznych notowaniach z Londyńskiej Giełdy Metali w przypadku miedzi i ołowiu oraz z Londyńskiego Rynku Kruszców w odniesieniu do srebra i złota. W ramach polityki handlowej, Spółka ustala bazę cenową dla kontraktów fizycznych jako średnią cen z odpowiedniego miesiąca w przyszłości.
Trwałe i bezpośrednie powiązanie strumienia wpływów ze sprzedaży z cenami metali, przy jednoczesnym braku analogicznej relacji po stronie wydatków, prowadzi do powstania ekspozycji strategicznej. Z kolei ekspozycja operacyjna wynika z możliwych niedopasowań warunków cenowych kontraktów fizycznych względem profilu funkcjonującego w Spółce, w szczególności w zakresie referencyjnych cen i okresów kwotowania.
Na rynku metali Spółka posiada tzw. pozycję długą, to znaczy nadwyżkę sprzedaży nad zakupami. Analizując ekspozycję Spółki na ryzyko rynkowe, należy pomniejszyć wolumen sprzedaży metali o ilość zakupionych metali we wsadach obcych.
W tabeli poniżej zaprezentowano ekspozycję strategiczną Spółki na ryzyko zmian cen miedzi i srebra w latach 2017-2018.
2018 | 2017 | |||||
---|---|---|---|---|---|---|
Netto | Sprzedaż | Zakup | Netto | Sprzedaż | Zakup | |
Miedź [t] | 390 691 | 514 403 | 123 712 | 359 434 | 506 287 | 146 853 |
Srebro [t] | 1 198 | 1 227 | 29 | 1 151 | 1 185 | 34 |
Nominał strategii zabezpieczających cenę miedzi rozliczonych w 2018 r. stanowił około 19% (w 2017 r. 23%) zrealizowanej przez Spółkę całkowitej sprzedaży tego metalu (stanowiło to około 25% sprzedaży netto w 2018 r. i 32% w 2017 r.). W 2018 r. przychody ze sprzedaży srebra nie były zabezpieczone instrumentami pochodnymi.
W ramach strategicznego zarządzania ryzykiem rynkowym w 2018 r. Spółka wdrożyła transakcje zabezpieczające na rynku miedzi o łącznym nominale 126 tys. ton i okresie zapadalności od lipca 2018 r. do grudnia 2020 r. (w tym: 114 tys. ton dotyczyło zabezpieczenia przychodów ze sprzedaży miedzi w latach 2019-2020). Zawarto złożone struktury opcyjne typu korytarz oraz mewa (opcje azjatyckie). W 2018 r. Spółka nie wdrożyła transakcji w instrumentach pochodnych na rynku srebra.
Ponadto w 2018 r. Spółka rozpoczęła zarządzanie pozycją handlową netto w celu reagowania na zmiany ustaleń kontraktowych klientów, występujące niestandardowe warunki cenowe przy sprzedaży metali oraz zakupy materiałów miedzionośnych. W czwartym kwartale 2018 r. zawarto tzw. dostosowawcze transakcje pochodne typu swap na rynku miedzi oraz złota z terminami zapadalności do czerwca 2019 r.
W efekcie, według stanu na 31 grudnia 2018 r. Spółka posiadała otwarte pozycje w instrumentach pochodnych na rynku miedzi dla 168 tys. ton (w tym: 156 tys. ton wynikało ze strategicznego zarządzania ryzykiem rynkowym, natomiast 12 tys. ton zawarto w ramach zarządzania pozycją handlową netto).
Poniższa tabela prezentuje skrócone zestawienie otwartych transakcji w instrumentach pochodnych posiadanych przez Spółkę na rynku miedzi na 31 grudnia 2018 r., zawartych w ramach strategicznego zarządzania ryzykiem rynkowym (zabezpieczony nominał w prezentowanych okresach jest rozłożony równomiernie w podziale miesięcznym).
Instrument | Nominał | Cena wykonania opcji | Średnioważony poziom premii | Efektywna cena zabezpieczenia | Ograniczenie zabezpieczenia | Ograniczenie partycypacji | |||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Sprzedaż opcji sprzedaży | Zakup opcji sprzedaży | Sprzedaż opcji kupna | |||||||
[tony] | [USD/t] | [USD/t] | [USD/t] | [USD/t] | [USD/t] | [USD/t] | [USD/t] | ||
I pół. 2019 | Mewa | 21 000 | 4 700 | 6 200 | 8 000 | -226 | 5 974 | 4 700 | 8 000 |
Mewa | 12 000 | 5000 | 6 900 | 9 000 | -250 | 6 650 | 5 000 | 9 000 | |
Korytarz | 6 000 | 6 800 | 8 400 | -250 | 6 550 | 8 400 | |||
Korytarz | 12 000 | 6 700 | 8 300 | -228 | 6 472 | 8 300 | |||
II poł. 2019 | Mewa | 21 000 | 4 700 | 6 200 | 8 000 | -226 | 5 974 | 4 700 | 8 000 |
Mewa | 12 000 | 5 000 | 6 900 | 9 000 | -250 | 6 650 | 5 000 | 9 000 | |
Korytarz | 6 000 | 6 800 | 8 400 | -250 | 6 550 | 8 400 | |||
korytarz | 12 000 | 6 700 | 8 300 | -228 | 6 472 | 8 300 | |||
SUMA 2019 r. | 102 000 | ||||||||
Mewa | 24 000 | 5 000 | 6 900 | 9 000 | -250 | 6 650 | 5 000 | 9 000 | |
Mewa | 4 920 | 5 000 | 6 900 | 8 800 | -250 | 6 650 | 5 000 | 8 800 | |
Mewa | 25 080 | 5 000 | 6 800 | 8 700 | -220 | 6 580 | 5 000 | 8 700 | |
SUMA 2020 r. | 54 000 |
Poniższa tabela prezentuje analizę wrażliwości Spółki na ryzyko zmian cen miedzi na 31 grudnia 2018 r.
Aktywa i zobowiązania finansowe | Wartość narażona na ryzyko | Wartość bilansowa 31.12.2018 | Zmiana ceny MIEDZI [USD/t] | |||
---|---|---|---|---|---|---|
7 352 (+24%) | 4 573 (-23%) | |||||
[mln PLN] | [mln PLN] | wynik finansowy | pozostałe całkowite dochody | wynik finansowy | pozostałe całkowite dochody | |
Pochodne instrumenty finansowe – miedź | 451 | 451 | 35 | (456) | (148) | 668 |
Poniższa tabela prezentuje analizę wrażliwości Spółki na ryzyko zmian cen miedzi na 31 grudnia 2017 r.
Aktywa i zobowiązania finansowe | Wartość narażona na ryzyko | Wartość bilansowa 31.12.2017 | Zmiana ceny MIEDZI [USD/t] | |||
---|---|---|---|---|---|---|
9 064 (+26%) | 5 380 (-25%) | |||||
[mln PLN] | [mln PLN] | wynik finansowy | pozostałe całkowite dochody | wynik finansowy | pozostałe całkowite dochody | |
Pochodne instrumenty finansowe – miedź | (96) | (96) | 29 | (523) | 131 | 190 |
Do wyznaczenia zakresu potencjalnych zmian cen metali dla celów analizy wrażliwości towarowych czynników ryzyka (miedź) wykorzystano powracający do średniej model Schwartza (geometryczny proces Ornsteina-Uhlenbecka).
Nota 7.5.1.3 Ryzyko zmian kursów walutowych
W odniesieniu do ryzyka zmian kursów walutowych identyfikowane są następujące rodzaje ekspozycji:
- ekspozycja transakcyjna dotycząca zmienności wartości przepływów pieniężnych w walucie bazowej,
- ekspozycja dotycząca zmienności wartości wybranych pozycji sprawozdania z sytuacji finansowej w walucie bazowej (funkcjonalnej).
Źródłem ekspozycji transakcyjnej na ryzyko walutowe są kontrakty skutkujące przepływami pieniężnymi, których wartość w walucie bazowej (funkcjonalnej) jest uzależniona od przyszłych poziomów kursów walut obcych względem waluty bazowej (dla KGHM Polska Miedź S.A. jest to polski złoty). Przepływy pieniężne narażone na ryzyko walutowe mogą posiadać następujące charakterystyki:
- denominowanie w walutach obcych – przepływy realizowane są w walutach obcych innych niż waluta funkcjonalna,
- indeksowanie do kursu walut obcych – przepływy mogą być realizowane w walucie bazowej, lecz cena (np. metalu) jest ustalana w innej walucie obcej.
Kluczowym źródłem ekspozycji transakcyjnej na ryzyko walutowe w działalności biznesowej Spółki są wpływy z tytułu sprzedaży produktów (w części dotyczącej cen metali, premii przerobowej i producenckiej).
Źródłem ekspozycji Spółki na ryzyko walutowe są również pozycje sprawozdania z sytuacji finansowej w walutach obcych, które na gruncie obowiązujących zasad rachunkowości, podlegają przeliczeniu na bazie bieżącego kursu waluty obcej względem waluty bazowej (funkcjonalnej) w związku z rozliczeniem lub okresową wyceną. Zmiany wartości bilansowych takich pozycji pomiędzy momentami wyceny wpływają na zmienność zysku/straty netto lub pozostałych całkowitych dochodów.
Ekspozycja na ryzyko walutowe pozycji sprawozdania z sytuacji finansowej dotyczy w szczególności:
- należności i zobowiązań handlowych z tytułu sprzedaży i zakupów denominowanych w walutach obcych,
- należności finansowych z tytułu pożyczek udzielonych w walutach obcych,
- zobowiązań finansowych z tytułu zadłużenia w walutach obcych,
- środków pieniężnych w walutach obcych,
- instrumentów pochodnych na rynku metali
W przypadku rynku walutowego, nominał rozliczonych transakcji zabezpieczających przychody ze sprzedaży metali stanowił około 32% (w 2017 r. 26%) całkowitych przychodów ze sprzedaży miedzi i srebra zrealizowanych przez Spółkę w 2018 r.
W 2018 r. Spółka wdrożyła transakcje zabezpieczające przed zmianą kursu USD/PLN o łącznym nominale 1 710 mln USD z terminem zapadalności od kwietnia 2018 r. do grudnia 2020 r. (w tym: transakcje zabezpieczające 1 080 mln USD przychodów na okres od stycznia 2019 r. do grudnia 2020 r.). Na rynku walutowym nabyto opcje sprzedaży (opcje europejskie) oraz zawarto złożone struktury opcyjne typu korytarz (opcje europejskie).
Według stanu na 31 grudnia 2018 r. Spółka posiadała otwartą pozycję zabezpieczającą w instrumentach pochodnych dla 1 260 mln USD planowanych przychodów ze sprzedaży metali.
Poniższa tabela prezentuje skrócone zestawienie otwartych transakcji w instrumentach pochodnych na rynku walutowym na 31 grudnia 2018 r. (zabezpieczony wolumen w prezentowanych okresach jest rozłożony równomiernie w podziale miesięcznym).
Instrument | Nominał | Kurs wykonania opcji | Średnioważony poziom premii | Efektywny kurs zabezpieczenia | Ograniczenie zabezpieczenia | Ograniczenie partycypacji | |||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
opcji sprzedaży | Zakup opcji sprzedaży | Sprzedaż opcji kupna | |||||||
[mln USD] | [USD/PLN] | [USD/PLN] | [USD/PLN] | [PLN za 1 USD] | [USD/PLN] | [USD/PLN] | [USD/PLN] | ||
I półrocze | Mewa | 180 | 3,24 | 3,80 | 4,84 | 0,02 | 3,82 | 3,24 | 4,84 |
Korytarz | 360 | 3,50 | 4,25 | -0,06 | 3,44 | 4,25 | |||
II półrocze | Korytarz | 360 | 3,50 | 4,25 | -0,05 | 3,45 | 4,25 | ||
SUMA 2019 r. | 720 | ||||||||
I półrocze | Korytarz | 360 | 3,50 | 4,25 | -0,06 | 3,44 | 3,24 | 4,25 | |
II półrocze | Korytarz | 180 | 3,50 | 4,25 | -0,04 | 3,46 | 4,25 | ||
SUMA I-VI 2020 r. | 540 |
W ramach zarządzania ryzykiem walutowym, którego źródłem mogą być kredyty, Spółka stosuje hedging naturalny polegający na zaciąganiu kredytów w walucie, w której osiąga przychody. Wartość kredytów i pożyczek inwestycyjnych na 31 grudnia 2018 r. zaciągniętych w walucie USD, po przeliczeniu na PLN wyniosła 7 655 mln PLN (na 31 grudnia 2017 r. 6 935 mln PLN).
Poniższa tabela prezentuje strukturę walutową instrumentów finansowych narażonych na ryzyko walutowe (zmiany kursów USD/PLN, EUR/PLN oraz GBP/PLN). Analiza dla pozostałych walut nie jest prezentowana ze względu na małą istotność.
Instrumenty finansowe | Wartość narażona na ryzyko na 31.12. 2018 | Wartość narażona na ryzyko na 31.12.2017 | ||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
razem mln PLN | mln USD | mln EUR | mln GBP | razem mln PLN | mln USD | mln EUR | mln GBP | |
Należności od odbiorców | 209 | 31 | 20 | 1 | 798 | 198 | 18 | 7 |
Środki pieniężne i ekwiwalenty | 588 | 123 | 14 | 14 | 193 | 36 | 13 | 3 |
Pożyczki udzielone | 6 241 | 1 660 | - | - | 4 941 | 1 419 | - | - |
Należności z tytułu cash poolingu | 247 | 62 | 3 | - | 124 | 36 | - | - |
Pozostałe aktywa finansowe | 188 | 49 | - | 1 | 125 | 33 | - | 2 |
Pochodne instrumenty finansowe* | 538 | 126 | - | - | 146 | (24) | - | - |
Zobowiązania wobec dostawców | (406) | (70) | (33) | - | (409) | (86) | (26) | - |
Zobowiązania z tytułu zadłużenia | (7 793) | (2 036) | (32) | (7 008) | (1 992) | (17) | - | |
Pozostałe zobowiązania finansowe | (28) | (4) | (3) | - | (14) | - | (3) | - |
* W pozycji pochodne instrumenty finansowe w kolumnie „mln USD” zaprezentowane są transakcje na rynku metali oraz stóp procentowych, które są wyceniane w USD i przeliczane na PLN po kursie z dnia kończącego okres sprawozdawczy, natomiast kolumna „razem mln PLN” uwzględnia również wartość godziwą instrumentów pochodnych na rynku walutowym wycenianych wyłącznie w PLN.
Poniższa tabela prezentuje analizę wrażliwości Spółki na ryzyko walutowe na 31 grudnia 2018 r.
Aktywa i zobowiązania finansowe | Wartość narażona na ryzyko | Wartość bilansowa 31.12.2018 | Zmiana kursu USD/PLN | Zmiana kursu EUR/PLN | Zmiana kursu GBP/PLN | |||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
4,27 (+13%) | 3,24 (-14%) | 4,68 (+9%) | 3,99 (-7%) | 5,47 (+14%) | 4,23 (-12%) | |||||
[mln PLN] | [mln PLN] | wynik finansowy | pozostałe całkowite dochody | wynik finansowy | pozostałe całkowite dochody | wynik finansowy | wynik finansowy | wynik finansowy | wynik finansowy | |
Należności od odbiorców | 209 | 310 | 13 | - | (13) | - | 6 | (5) | - | - |
Środki pieniężne i ekwiwalenty | 588 | 627 | 50 | - | (52) | - | 4 | (4) | 8 | (6) |
Pożyczki udzielone | 6 241 | 6 279 | 680 | - | (705) | - | - | - | - | - |
Należności z tytułu cash poolingu | 247 | 247 | 25 | (26) | - | 1 | (1) | - | - | |
Pozostałe aktywa finansowe | 188 | 601 | 20 | - | (21) | - | - | - | - | - |
Pochodne instrumenty finansowe | 538 | 538 | (3) | (156) | (10) | 327 | - | - | - | - |
Zobowiązania wobec dostawców | (406) | (2 082) | (29) | - | 30 | - | (10) | 8 | - | - |
Zobowiązania z tytułu zadłużenia | (7 793) | (7 793) | (834) | - | 864 | - | (10) | 8 | - | - |
Pozostałe zobowiązania finansowe | (28) | (170) | (2) | - | 2 | - | (1) | 1 | - | - |
Wpływ na wynik finansowy | (80) | 69 | (10) | 7 | 8 | (6) | ||||
Wpływ na pozostałe całkowite dochody | (156) | 327 |
Poniższa tabela prezentuje analizę wrażliwości Spółki na ryzyko walutowe na 31 grudnia 2017 r.
Aktywa i zobowiązania finansowe | Wartość narażona na ryzyko | Wartość bilansowa 31.12.2017 | Zmiana kursu USD/PLN | Zmiana kursu EUR/PLN | Zmiana kursu GBP/PLN | |||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
4,00 (+15%) | 2,99 (-14%) | 4,58 (+10%) | 3,87 (-7%) | 5,39 (+15%) | 4,15 (-12%) | |||||
[mln PLN] | [mln PLN] | wynik finansowy | pozostałe całkowite dochody | wynik finansowy | pozostałe całkowite dochody | wynik finansowy | wynik finansowy | wynik finansowy | wynik finansowy | |
Należności od odbiorców | 798 | 1 034 | 83 | - | (79) | - | 6 | (4) | 4 | (3) |
Środki pieniężne i ekwiwalenty | 193 | 234 | 15 | - | (14) | - | 4 | (3) | 2 | (1) |
Pożyczki udzielone | 4 941 | 4 981 | 593 | - | (562) | - | - | - | - | - |
Należności z tytułu cash poolingu | 124 | 124 | 15 | - | (14) | - | - | - | - | - |
Pozostałe aktywa finansowe | 125 | 492 | 14 | - | (13) | - | - | - | 1 | (1) |
Pochodne instrumenty finansowe | 146 | 146 | 26 | (238) | (1) | 181 | - | - | - | - |
Zobowiązania wobec dostawców | (409) | (1 882) | (36) | - | 34 | - | (9) | 6 | - | - |
Zobowiązania z tytułu kredytów i pożyczek | (7 008) | (7 008) | (833) | - | 789 | - | (6) | 4 | - | - |
Pozostałe zobowiązania finansowe | (14) | (299) | - | - | --- | - | (1) | 1 | - | - |
Wpływ na wynik finansowy | (123) | 140 | (6) | 4 | 7 | (5) | ||||
Wpływ na pozostałe całkowite dochody | (238) | 181 |
Do wyznaczenia zakresu potencjalnych zmian kursów USD/PLN, EUR/PLN oraz GBP/PLN dla celów analizy wrażliwości wykorzystano model Blacka-Scholesa (geometryczny ruch Browna).
Nota 7.5.1.4 Ryzyko zmian stóp procentowych
Na ryzyko stóp procentowych Spółka w 2018 r. narażona była w związku z udzielonymi pożyczkami, lokowaniem wolnych środków pieniężnych, uczestnictwem w usłudze cash pooling oraz korzystaniem z zewnętrznych źródeł finansowania.
Pozycje oprocentowane według stopy zmiennej narażają Spółkę na ryzyko zmiany przepływów pieniężnych z danej pozycji w wyniku zmiany stóp procentowych (tj. wpływają na wysokość kosztów lub przychodów odsetkowych ujmowanych w wyniku finansowym). Pozycje oprocentowane według stopy stałej narażają Spółkę na ryzyko zmiany wartości godziwej danej pozycji, z wyłączeniem pozycji wycenianych według zamortyzowanego kosztu, dla których zmiana wartości godziwej nie wpływa na ich wycenę oraz na wynik finansowy.
Poniżej przedstawiono główne pozycje, które narażone są na ryzyko stóp procentowych.
Stan na 31.12.2018 | Stan na 31.12.2017 | ||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|
Ryzyko przepływów pieniężnych | Ryzyko wartości godziwej | Razem | Ryzyko przepływów pieniężnych | Ryzyko wartości godziwej | Razem | ||
Środki pieniężne | 955 | - | 955* | 547 | - | 547* | |
Nota 6.2 | Pożyczki udzielone | 20 | 1 724 | 1 744 | 29 | 4 952 | 4 981 |
Nota 7.1 | Zobowiązania z tytułu zadłużenia | (5 011)** | (2 782) | (7 793) | (5 228)** | (1 940) | (7 168) |
Należności z tytułu cash poolingu | 247*** | - | 247 | 124*** | 124 |
* Wykazane z uwzględnieniem środków pieniężnych zgromadzonych w funduszach celowych: Funduszu Likwidacji Zakładu Górniczego, Funduszu Rekultywacji Składowisk Odpadów oraz Zakładowym Funduszu Świadczeń Socjalnych
** Wykazane z uwzględnieniem zapłaconej prowizji przygotowawczej pomniejszającej zobowiązania finansowe z tytułu otrzymanych kredytów
*** Wykazane w wartości netto (należności z tytułu uczestnictwa w usłudze cash pool pomniejszone o zobowiązania)
W 2018 r. Spółka nie zawarła żadnych nowych transakcji w instrumentach pochodnych zabezpieczających przed wzrostem stopy procentowej (LIBOR USD). Jednakże w pierwszym półroczu 2018 r. Spółka zaciągnęła kredyt, w kwocie 150 mln USD, w oparciu o stałą stopę procentową oraz uruchomiła pierwszą transzę pożyczki, w kwocie 65 mln USD, udzielonej w grudniu 2017 r. przez Europejski Bank Inwestycyjny, również w oparciu o stałą stopę procentową, zabezpieczając się w ten sposób przed ryzykiem zmiany stopy procentowej (hedging naturalny).
Poniższa tabela prezentuje skrócone zestawienie otwartych transakcji w instrumentach pochodnych na rynku stopy procentowej na 31 grudnia 2018 r. (zapadalność opcji przypada na koniec kolejnych kwartałów).
Instrument | Nominał | Poziom wykonania opcji | Średnioważony poziom premii | Efektywny poziom zabezpieczenia | |
---|---|---|---|---|---|
[mln USD] | [LIBOR 3M] | [USD za 1 mln USD zabezpieczony] | [%] | [LIBOR 3M] | |
Zakup opcji CAP KWARTALNIE W 2019 r. | 1 000 | 2,50% | 381 | 0,15% | 2,65% |
Zakup opcji CAP KWARTALNIE W 2020 r. | 1 000 | 2,50% | 381 | 0,15% | 2,65% |
Poniższa tabela prezentuje analizę wrażliwości Spółki na ryzyko zmiany stóp procentowych w odniesieniu do pozycji oprocentowanych według stopy zmiennej.
2018 | 2017 | |||
---|---|---|---|---|
+1,25% | -0,5% | 2,0% | -0,5% | |
Środki pieniężne | 12 | (5) | 11 | (3) |
Zobowiązanie z tytułu zadłużenia | (63) | 25 | (105) | 26 |
Pochodne instrumenty finansowe – stopa procentowa | 95 | (19) | 150 | (8) |
Cash pooling | 3 | (1) | 2 | (1) |
Razem wpływ na wynik finansowy | 47 | 0 | 58 | 14 |
Nota 7.5.1.5 Wpływ stosowania rachunkowości zabezpieczeń na sprawozdanie finansowe
Poniższa tabela zawiera informacje dotyczące zmian wartości godziwej instrumentów pochodnych oraz pożyczek wyznaczonych na instrumenty zabezpieczające w ramach rachunkowości zabezpieczeń oraz korespondujących z nimi zmian wartości godziwej pozycji zabezpieczanych w okresie sprawozdawczym, będące podstawą do ujęcia części efektywnej i nieefektywnej zmiany wartości godziwej instrumentów zabezpieczających na 31 grudnia 2018 r.
Saldo pozostałych całkowitych dochodów z tytułu zabezpieczenia przepływów pieniężnych dla powiązań: | Zmiana wartości pozycji zabezpieczanej w okresie | Zmiana wartości instrumentu zabezpieczającego w okresie | ||
---|---|---|---|---|
typ powiązania | pozostających w rachunkowości zabezpieczeń | dla których zaprzestano stosować rachunkowość zabezpieczeń | ||
typ ryzyka | ||||
typ instrumentu - pozycji zabezpieczanej | ||||
Zabezpieczenie przepływów pieniężnych | ||||
Ryzyko towarowe (miedź) | ||||
Opcje – Przychody ze sprzedaży | 322 | - | (411) | 411 |
Ryzyko walutowe (USD) | ||||
Opcje – Przychody ze sprzedaży | 13 | - | 53 | (53) |
Pożyczki – Przychody ze sprzedaży | - | (129) | - | - |
Razem | 335 | (129) | (358) | 358 |
Poniższa tabela zawiera informacje dotyczące wpływu stosowania rachunkowości zabezpieczeń na rachunek wyników oraz pozostałe całkowite dochody.
typ powiązania | Zyski lub (straty) z tytułu zabezpieczenia dla okresu sprawozdawczego ujęte w pozostałych całkowitych dochodach | Kwota przeklasyfikowana z pozostałych całkowitych dochodów do sprawozdania z wyniku jako korekta z tytułu przeklasyfikowania, ze względu na realizację pozycji zabezpieczanej w okresie | Pozycja w sprawozdaniu z wyniku, która zawiera korektę z tytułu przeklasyfikowania |
---|---|---|---|
typ ryzyka | |||
typ instrumentu | |||
Zabezpieczenie przepływów pieniężnych | |||
Ryzyko towarowe (miedź) | |||
Opcje | 488 | (78) | - przychody z umów z klientami - pozostałe przychody i (koszty) operacyjne |
Ryzyko walutowe (USD) | |||
Opcje | (170) | 63 | - przychody z umów z klientami - pozostałe przychody i (koszty) operacyjne |
Pożyczki | - | (16) | - przychody z umów z klientami |
Razem | 318 | (31) |
Poniższa tabela zawiera informacje dotyczące zmian w ramach pozostałych całkowitych dochodów w okresie w związku ze stosowaniem rachunkowości zabezpieczeń.
Zabezpieczenie przepływów pieniężnych | Pozostałe całkowite dochody z tytułu zabezpieczenia przepływów pieniężnych w podziale na: | ||
Kwoty efektywne | Koszt zabezpieczenia | Razem | |
Część efektywnej zmiany wartości godziwej instrumentów zabezpieczających z tytuły zabezpieczanego ryzyka - wartość wewnętrzna opcji | wartość czasowa opcji | ||
Pozostałe całkowite dochody – transakcje zabezpieczające ryzyko cen towarów i walutowe – na 1 stycznia 2018 r. | 81 | (224) | (143) |
Wpływ wyceny transakcji zabezpieczających (część skuteczna) | 322 | (4) | 318 |
Reklasyfikacja do rachunku wyników w związku z realizacją pozycji zabezpieczanej | (125) | 156 | 31 |
Reklasyfikacja do rachunku wyników w związku z brakiem oczekiwań wystąpienia zabezpieczanych przyszłych przepływów pieniężnych | - | - | - |
Pozostałe całkowite dochody – transakcje zabezpieczające ryzyko cen towarów i walutowe – na 31 grudnia 2018 r. | 278 | (72) | 206 |
Nota 7.5.2 Ryzyko kredytowe
Ryzyko kredytowe rozumiane jest jako możliwość niewywiązania się dłużników Spółki ze zobowiązań. Ryzyko kredytowe związane jest z trzema głównymi obszarami:
- wiarygodnością kredytową klientów, z którymi zawiera się transakcje fizycznej sprzedaży produktów,
- wiarygodnością kredytową instytucji finansowych (banków/brokerów), z którymi zawiera się transakcje zabezpieczające lub które pośredniczą w ich zawieraniu, a także tych w których lokowane są wolne środki pieniężne,
- kondycją finansową spółek zależnych – pożyczkobiorców.
W ujęciu szczegółowym źródła ekspozycji Spółki na ryzyko kredytowe stanowią:
- środki pieniężne i lokaty bankowe,
- instrumenty pochodne,
- należności od odbiorców,
- udzielone pożyczki (Nota 6.2),
- udzielone gwarancje i poręczenia (Nota 8.6),
- pozostałe aktywa finansowe.
Zasady rachunkowości |
---|
Spółka ujmuje odpis z tytułu oczekiwanych strat kredytowych na składnikach aktywów finansowych wycenianych w zamortyzowanym koszcie oraz na składnikach aktywów wycenianych w wartości godziwej przez pozostałe całkowite dochody wynikających z instrumentów dłużnych. Oczekiwane straty kredytowe są to straty kredytowe ważone prawdopodobieństwem wystąpienia niewykonania zobowiązania. Spółka stosuje następujące modele wyznaczania odpisów z tytułu utraty wartości: - model uproszczony – dla należności od odbiorców, - model ogólny (podstawowy) – dla pozostałych aktywów finansowych (innych niż należności od odbiorców). W modelu ogólnym Spółka monitoruje zmiany poziomu ryzyka kredytowego związanego z danym składnikiem aktywów finansowych oraz klasyfikuje aktywa finansowe do jednego z trzech etapów wyznaczania odpisów z tytułu utraty wartości – w oparciu o obserwację zmiany poziomu ryzyka kredytowego w stosunku do początkowego ujęcia instrumentu. W szczególności, monitorowaniu podlega: rating kredytowy oraz sytuacja finansowa kontrahenta, okres przeterminowania płatności. W zależności od zaklasyfikowania do poszczególnych etapów, odpis z tytułu utraty wartości jest szacowany w horyzoncie 12-miesięcy (etap 1) lub w horyzoncie życia instrumentu (etap 2 oraz etap 3). Bezwzględną przesłanką na określenie wystąpienia stanu niewypłacalności (default) jest przeterminowanie płatności o ponad 90 dni. W modelu uproszczonym Spółka szacuje oczekiwaną stratę kredytową w horyzoncie do terminu zapadalności instrumentu w oparciu o historyczne dane dotyczące spłacalności należności od odbiorców. |
Nota 7.5.2.1 Ryzyko kredytowe związane ze środkami pieniężnymi i lokatami bankowymi
Spółka alokuje okresowo wolne środki pieniężne zgodnie z wymogami zachowania płynności finansowej i ograniczonego ryzyka oraz w celu ochrony kapitału i maksymalizacji przychodów odsetkowych.
Według stanu na 31 grudnia 2018 r. łączna kwota środków pieniężnych w ramach wolnych środków oraz środków o ograniczonej możliwości dysponowania w wysokości 627 mln PLN utrzymywana była na rachunkach bankowych oraz lokatach krótkoterminowych. Szczegółową strukturę środków pieniężnych i ekwiwalentów prezentuje nota 8.5.
Wszystkie podmioty, którym Spółka powierza środki pieniężne, działają w sektorze finansowym. Są to wyłącznie banki zarejestrowane w Polsce bądź działające w Polsce w formie oddziałów banków zagranicznych, należące do europejskich i amerykańskich instytucji finansowych posiadających rating na poziomie najwyższym, średniowysokim i średnim, a także dysponujące odpowiednim kapitałem własnym oraz silną i ustabilizowaną pozycją rynkową. Ryzyko kredytowe z tego tytułu jest na bieżąco monitorowane poprzez bieżącą weryfikację kondycji finansowej oraz utrzymywanie odpowiednio niskiego poziomu koncentracji w poszczególnych instytucjach finansowych.
W tabeli poniżej zaprezentowano poziom koncentracji środków pieniężnych i lokat z uwzględnieniem oceny kredytowej instytucji finansowych*.
Poziom ratingu | Stan na 31.12.2018 | Stan na 31.12.2017 | |
---|---|---|---|
Średniowysoki | od A+ do A- wg S&P i Fitch oraz od A1 do A3 wg Moody’s | 92% | 94% |
Średni | od BBB+ do BBB- wg S&P i Fitch oraz od Baa1 do Baa3 wg Moody’s | 8% | 6% |
*Ważone kwotą depozytów.
Nota 7.5.2.2 Ryzyko kredytowe związane z transakcjami w instrumentach pochodnych
Wszystkie podmioty, z którymi Spółka zawiera transakcje w instrumentach pochodnych, działają w sektorze finansowym.
W tabeli poniżej zaprezentowano strukturę ratingów instytucji finansowych, z którymi Spółka posiadała transakcje w instrumentach pochodnych, stanowiące ekspozycję na ryzyko kredytowe*.
Poziom ratingu | Stan na 31.12.2018 | Stan na 31.12.2017 | |
---|---|---|---|
Średniowysoki | od A+ do A- wg S&P i Fitch oraz od A1 do A3 wg Moody’s | 99% | 100% |
Średni | od BBB+ do BBB- wg S&P i Fitch oraz od Baa1 do Baa3 wg Moody’s | 1% | - |
* Ważone dodatnią wartością godziwą otwartych i nierozliczonych instrumentów pochodnych.
Biorąc pod uwagę wartość godziwą otwartych transakcji w instrumentach pochodnych zawartych przez Spółkę oraz nierozliczonych instrumentów pochodnych, na 31 grudnia 2018 r. maksymalny udział jednego podmiotu w kwocie narażonej na ryzyko kredytowe wynikające z tych transakcji wyniósł 22%, tj. 121 mln PLN (według stanu na 31 grudnia 2017 r. 47%, tj. 124 mln PLN).
W celu ograniczenia przepływów pieniężnych i jednocześnie ograniczenia ryzyka kredytowego Spółka dokonuje rozliczeń netto (na podstawie zawartych z kontrahentami porozumień ramowych) do poziomu dodatniego salda wyceny transakcji w instrumentach pochodnych z danym kontrahentem. Ponadto ryzyko kredytowe z tego tytułu jest na bieżąco monitorowane poprzez analizę ratingów kredytowych oraz ograniczane poprzez dążenie do dywersyfikacji podmiotowej przy wdrażaniu strategii zabezpieczających.
Pomimo koncentracji ryzyka kredytowego związanego z transakcjami w instrumentach pochodnych Spółka ocenia, że ze względu na współpracę wyłącznie z renomowanymi instytucjami finansowymi, jak również bieżący monitoring ich ratingu, nie jest znacząco narażona na ryzyko kredytowe wynikające z zawartych z nimi transakcji.
Wartość godziwą otwartych instrumentów pochodnych Spółki oraz należności z tytułu nierozliczonych instrumentów pochodnych z podziałem na głównych kontrahentów prezentuje poniższa tabela.
Stan na 31.12.2018 | Stan na 31.12.2017 | |||||
---|---|---|---|---|---|---|
Należności finansowe | Zobowiązania finansowe | Netto | Należności finansowe | Zobowiązania finansowe | Netto | |
Kontrahent 1 | 141 | (19) | 122 | 77 | (27) | 50 |
Kontrahent 2 | 108 | (12) | 96 | 3 | (25) | (22) |
Kontrahent 3 | 97 | (11) | 86 | 6 | (27) | (21) |
Kontrahent 4 | 80 | (10) | 70 | 3 | (24) | (21) |
Pozostali | 201 | (29) | 172 | 215 | (55) | 160 |
Razem | 627 | (81) | 546 | 304 | (158) | 146 |
otwarte instrumenty pochodne | 619 | (81) | 538 | 303 | (158) | 145 |
nierozliczone instrumenty pochodne | 8 | 8 | 1 | - | 1 |
Nota 7.5.2.3 Ryzyko kredytowe związane z należnościami od odbiorców
Spółka od wielu lat współpracuje z dużą liczbą klientów, co wpływa na geograficzną dywersyfikację należności od odbiorców. Większość sprzedaży trafia do krajów Unii Europejskiej.
Należności od odbiorców (netto) | Stan na 31.12.2018 | Stan na 31.12.2017 |
---|---|---|
Polska | 56% | 12% |
Unia Europejska (z wył. Polski) | 18% | 28% |
Azja | 22% | 56% |
Inne kraje | 4% | 4% |
Zasady rachunkowości |
---|
Spółka stosuje model uproszczony kalkulacji odpisów z tytułu utraty wartości dla należności od odbiorców (bez względu na termin zapadalności). Oczekiwana strata kredytowa dla należności od odbiorców jest kalkulowana w momencie ujęcia należności w sprawozdaniu z sytuacji finansowej oraz jest aktualizowana na każdy kolejny dzień kończący okres sprawozdawczy, w zależności od ilości dni przeterminowania danej należności. Dla celów oszacowania oczekiwanej straty kredytowej dla należności od odbiorców Spółka wykorzystuje macierz rezerw (provision matrix) oszacowaną w oparciu o historyczne poziomy spłacalności należności od kontrahentów. Za zdarzenie niewypłacalności (default) Spółka uznaje brak wywiązania się ze zobowiązania przez kontrahenta po upływie 90 dni od dnia wymagalności należności. Spółka uwzględnia informacje dotyczące przyszłości w stosowanych parametrach modelu szacowania strat oczekiwanych, poprzez korektę bazowych współczynników prawdopodobieństwa niewypłacalności. |
Poniższa tabela przedstawia zmianę stanu należności od odbiorców wycenianych w zamortyzowanym koszcie.
Wartość brutto | ||
---|---|---|
Wartość brutto na 1 stycznia 2018 | 393 | |
Zmiana stanu należności | (212) | |
Nota 10.2 | Wartość brutto na 31 grudnia 2018 | 181 |
Poniższa tabela przedstawia zmianę oszacowania oczekiwanej straty kredytowej z tytułu należności od odbiorców wycenianych w zamortyzowanym koszcie.
Kwota odpisu | ||
---|---|---|
Odpis z tytułu oczekiwanej straty kredytowej na 1 stycznia 2018 | 2 | |
Zmiana odpisu w okresie ujęta w rachunku wyników | 8 | |
Nota 10.2 | Odpis z tytułu oczekiwanej straty kredytowej na 31 grudnia 2018 | 10 |
Spółka ogranicza ekspozycję na ryzyko kredytowe związane z należnościami od odbiorców poprzez ocenę i monitoring kondycji finansowej kontrahentów, ustalanie limitów kredytowych oraz stosowanie zabezpieczeń wierzytelności. Nieodłącznym elementem procesu zarządzania ryzykiem kredytowym realizowanego w Spółce jest bieżący monitoring stanu należności oraz wewnętrzny system raportowania.
Kredyt kupiecki otrzymują sprawdzeni, długoletni kontrahenci, a sprzedaż produktów nowym klientom w większości przypadków dokonywana jest na podstawie przedpłat lub instrumentów finansowania handlu przenoszących w całości ryzyko kredytowe na instytucje finansowe.
Spółka posiada następujące formy zabezpieczenia należności:
- zastawy rejestrowe, gwarancje bankowe, weksle, akty notarialne poddania się egzekucji, gwarancje korporacyjne, cesje należności, hipoteki i inkasa dokumentowe;
- zastrzeżenie przeniesienia prawa własności wyrobów na kontrahenta dopiero po dokonaniu zapłaty;
- umowę ubezpieczenia należności, którą objęte są należności od jednostek z kredytem kupieckim, od których nie otrzymano twardych zabezpieczeń lub otrzymano zabezpieczenia niepokrywające całości salda należności.
Uwzględniając posiadane wyżej wymienione formy zabezpieczeń oraz limity kredytowe przyznane przez firmę ubezpieczeniową, według stanu na 31 grudnia 2018 r. Spółka posiada zabezpieczenia dla 75% należności handlowych (według stanu na 31 grudnia 2017 r. 95%).
Całkowita wartość netto należności handlowych Spółki na 31 grudnia 2018 r. bez uwzględnienia wartości godziwej przyjętych zabezpieczeń, do wysokości których Spółka może być wystawiona na ryzyko kredytowe, wynosi 310 mln PLN (według stanu na 31 grudnia 2017 r. 1 034 mln PLN).
Koncentracja ryzyka kredytowego w Spółce związana jest z terminami płatności przyznawanymi kluczowym odbiorcom. W konsekwencji, na 31 grudnia 2018 r. saldo należności od 7 największych odbiorców Spółki, pod względem stanu należności na koniec okresu sprawozdawczego, stanowi 50% salda należności od odbiorców (na 31 grudnia 2017 r. odpowiednio 84%). Pomimo koncentracji ryzyka z tego tytułu Spółka ocenia, że ze względu na dostępne dane historyczne oraz wieloletnie doświadczenie we współpracy z klientami, jak również stosowane zabezpieczenia występuje niski stopień ryzyka kredytowego.
Nota 7.5.2.4 Ryzyko kredytowe związane z pozostałymi aktywami finansowymi
Najistotniejsze pozycje w pozostałych aktywach finansowych stanowią:
- środki pieniężne zgromadzone w funduszach celowych Funduszu Likwidacji Zakładu Górniczego i Funduszu Rekultywacji Składowisk Odpadów w kwocie 314 mln PLN (ryzyko kredytowe opisano w Nocie 7.5.2.1),
- należności netto z tytułu cash poolingu w kwocie 247 mln PLN. Ryzyko kredytowe z tego tytułu jest na bieżąco monitorowane poprzez bieżącą weryfikację kondycji finansowej i sytuacji majątkowej spółek będących uczestnikami cash pooling.
Nota 7.5.2.5 Ryzyko kredytowe związane z udzielonymi pożyczkami
Udzielone pożyczki wyceniane w zamortyzowanym koszcie
Spółka szacuje oczekiwane straty kredytowe związane z udzielonymi pożyczkami wycenianymi w zamortyzowanym koszcie zgodnie z modelem ogólnym.
Poniższa tabela przedstawia zmianę wartości brutto udzielonych pożyczek wycenianych w zamortyzowanym koszcie w okresie.
Wartość brutto | Etap 1 | Etap 2 | POCI | |
---|---|---|---|---|
Wartość brutto na 1 stycznia 2018 | 4 717 | 1 978 | 2 658 | 81 |
zwiększenie kwoty pożyczki (nabycie) | 1 003 | 5 | - | 998 |
spłata (zbycie) | (1 536) | (1 533) | - | (3) |
różnice kursowe | 332 | 34 | 212 | 86 |
naliczone odsetki wg efektywnej stopy procentowej | 226 | 28 | 123 | 75 |
pozostałe zmiany | 85 | - | - | 85 |
Wartość brutto na 31 grudnia 2018 | 4 827 | 512 | 2 993 | 1 322 |
Poniższa tabela przedstawia zmianę kwoty odpisu z tytułu utraty wartości udzielonych pożyczek wycenianych w zamortyzowanym koszcie w okresie.
Wartość odpisu | Etap 1 | Etap 2 | POCI | |
---|---|---|---|---|
Odpis z tytułu oczekiwanej straty kredytowej na 1 stycznia 2018 | 1 197 | 787 | 410 | - |
spłata (zbycie) | (778) | (778) | - | - |
zmiany w parametrach ryzyka | (179) | (5) | (174) | - |
różnice kursowe | 32 | - | 32 | - |
Odpis z tytułu oczekiwanej straty kredytowej na 31 grudnia 2018 | 272 | 4 | 268 | - |
Wartość bilansowa | Etap 1 | Etap 2 | POCI | |
---|---|---|---|---|
Wartość bilansowa na 1 stycznia 2018 | 3 520 | 1 191 | 2 248 | 81 |
Wartość bilansowa na 31 grudnia 2018 | 4 555 | 508 | 2 725 | 1 322 |
Podstawę naliczenia odsetek od pożyczek wycenianych w zamortyzowanym koszcie stanowi wartość brutto pomniejszona o kwotę odpisu z tytułu utraty wartości.
W roku 2018 żadna pożyczka nie została zakwalifikowana do Etapu 3 wyceny.
Pożyczki, ze względu na rozpoznaną utratę wartości na moment początkowego ujęcia, zakwalifikowane zostały jako POCI na potrzeby kalkulacji oczekiwanych strat kredytowych.
Strata z tytułu początkowego ujęcia udzielonych pożyczek typu POCI rozpoznana w sprawozdaniu z wyniku za rok 2018 wyniosła 763 mln PLN. Natomiast w wyniku przeprowadzonych testów na utratę wartości rozpoznano zysk z tytułu odwrócenia straty z tytułu początkowego ujęcia pożyczek typu POCI za rok 2018 w kwocie 85 mln PLN.
Udzielone pożyczki wyceniane w wartości godziwej
Wartość bilansowa pożyczek wycenianych w wartości godziwej na dzień 31 grudnia 2018 r. wynosi 1 724 mln PLN. Na dzień 1 stycznia 2018 r. wartość bilansowa wynosiła 1 255 mln PLN.
Poniższa tabela przedstawia zmiany wartości bilansowej udzielonych pożyczek wycenianych w wartości godziwej w okresie.
Wartość bilansowa | |
---|---|
Wartość bilansowa na 1 stycznia 2018 | 1 255 |
Udzielenie pożyczki | 677 |
Zyski z wyceny do wartości godziwej | 184 |
Różnice kursowe z wyceny | 93 |
Spłata pożyczki | (238) |
Strata z wyceny do wartości godziwej | (247) |
Wartość bilansowa na 31 grudnia 2018 | 1 724 |